Kerkbouw - Heere van der Schaar
Kerkbouw: besproken, geanalyseerd en gepubliceerd door Heere van der Schaar - artikelenreeks uit de jaren 1929/1930
1929-09-15
Kerkbouw door H. van der Schaar I.
Het bouwen en verbouwen van kerken is in onze Gereformeerde gemeenschap tegenwoordig aan de orde van de dag. Niet alleen doordat de groei der bevolking behoefte aan meerdere plaatsruimte in de kerken in het leven roept, maar ook tengevolge van het feit, dat het Gereformeerde volk in de vorige eeuw aan kerkgebouwen veelal bescheiden eischen stelde, zoowel wat betreft het gerief, alsook de aesthetische verzorging. De tegenwoordige opvattingen ten aanzien hiervan zijn niet meer dezelfde als die van vijftig en honderd jaren geleden en zoo is het verstaanbaar, dat menig kerkgebouw, dat jarenlang goeden dienst heeft gedaan, door zijn groote soberheid en ongeriefelijkheid thans niet meer voldoet.
De eischen van het leven worden thans in het algemeen hooger gesteld dan destijds. De meerdere stoffelijke welvaart, waarvan ook het Gereformeerde volksdeel mag genieten, schept voorts financieel de mogelijkheid dat bedehuizen thans in het algemeen beter worden verzorgd dan vroeger jaren…
1929-09-22
Kerkbouw door H. van der Schaar II.
Eenige belangrijke onderdeelen van het vraagstuk van kerkbouw worden hierna meer in het bijzonder besproken.
Het bouwvak is een zeer moeilijk vak, dat uiteenvalt in tal van zelfstandig beoefende onderdeelen als metselwerk, timmerwerk, stucadoorwerk, schilderwerk enz., terwijl jarenlange ervaring noodig is, om een eenigzins volledig overzicht van het geheele bouwvak te verkrijgen. De keuze van een vertrouwensman, hetzij deze architect is of in andere kwaliteit optreedt, bepaalt dus reeds zeer veel omtrent het verloop van een bouw als geheel.
Hierbij dient bedacht, dat de bouw telkens allerlei rechtsverhoudingen tusschen personen en groepen in ’t leven, die veelal belangen-tegenstellingen vormen met kans op conflicten. De rechtspraak in bouwzaken is niet eenvoudig. Niet zelden zijn de leidende personen bij een bouw, hetzij een architect, aannemer of onderaannemer, gebonden aan arbitrale behandeling van conflicten door besluiten van hun respectievelijke vakorganisaties…
1929-09-29
Kerkbouw door H. van der Schaar III.
Een gebouw is, als het wordt opgetrokken, het eigendom van dengene, die de opdracht verstrekt en bekostigt en in zooverre laat het burgerlijk eigendomsrecht toe, dat de eigenaar volstrekt onverschillig staat tegenover den indruk, die zijn werk op derden, dus op de omgeving, zal maken. Maar de rechtsontwikkeling gaat de laatste jaren toch wel in geheel andere richting. Algemeen heeft de overtuiging ingang gevonden, dat een gebouw als deel van een stadsbeeld niet enkel waarde heeft voor den bezitter en den gebruiker, maar wel degelijk ook voor de bevolking in dien zin n.l., dat het algemeen belang ermede gediend is, dat gebouwen een behoorlijke, aesthetische verzorging genieten. Hoever de verplichting van een bouwondernemer ter zake gaat, blijft hier buiten beschouwing. Op zichzelf is het de moeite waard uit principieel calvinistisch oogpunt eens te onderzoeken hoever de bevoegdheid der overheid zich uitstrekt om eischen te stellen met betrekking tot de aesthetische verzorging van gebouwen, maar dat zoodanige bevoegdheid bestaat zal thans wel geen bestrijding meer ondervinden…
1929-10-13
Kerkbouw door H. van der Schaar IV.
Reeds ten aanzien van eenige aangelegenheden bleek centrale bestudeering van de vraagstukken die met kerkbouw samenhangen gewenscht, evenals zaakkundige objectieve voorlichting der kerkeraden.
Soortgelijke overweging dringt eveneens op ten aanzien van enkele meer technische onderdeelen van den bouw, waarvan een paar hierna worden benoemd.
Acoustiek…
Materiaalkeuze en onderhoudskosten…
Begrootingen, bestedingen enz…
Pastorie…
Verwarming…
Verlichting…
Ventilatie…
Zitplaatsen…
In- en uitgangen…
1929-10-27
Kerkbouw door H. van der Schaar V.
Kerkgebouw en eeredienst. Na de bovenstaande opsomming van enkele onderdeelen van den kerkbouw, die in het bijzonder de aandacht waard zijn bij elken voorgenomen bouw, vraagt als punt van uiterste beteekenis de aanpassing van onze kerkgebouwen aan onzen eeredienst de aandacht.
Het is geenszins onze bedoeling thans te trachten een oplossing voor dat vraagstuk te zoeken. Integendeel, komt het ons voor, dat over deze zaak nog veel te weinig is gedacht althans gediscussieerd. In alle eeuwen gold het als een grondslag voor gezonde architectuur, dat een bouwwerk in plan en opstand zoowel als in kleur en versiering ’n zuiver dienende functie verrichtte ten opzichte van het doel, waarvoor het werd gesticht. Vindt deze norm bij onzen kerkbouw thans voldoende toepassing?
Ongetwijfeld mag met dankbaarheid worden geconstateerd, dat onder de jongere architecten een strooming zich openbaart om dit vraagstuk met ernst ter hand te nemen, hetgeen in eenige nieuwe kerkgebouwen reeds merkbaar is. Ook bleek daarbij reeds het groote gevaar van bandeloosheid wegens ongebreideld particularisme.
Maar daarmede zijn wij er toch niet. Welke zijn die behoeften van onze eeredienst? Welken invloed oefenen zij uit op de plattegrondindeeling der kerken?...
1929-11-03
Kerkbouw door H. van der Schaar VI.
Centrale voorlichting. In de vorige artikelen, die in geen enkel opzicht volledig zijn, is reeds hier en daar gezinspeeld op de wenschelijkheid, dat niet elke kerkeraad apart zoo goed en zoo kwaad als het gaat, zich beraadt omtrent den voorgenomen kerkbouw. Daarbij is op den voorgrond gesteld, dat de huidige zelfstandigheid van de plaatselijke kerken geheel onaangetast moet blijven. Dit spreekt vanzelf. Centrale voorlichting zou dan ook slechts een adviseerend karakter kunnen dragen. Maar als zoodanig zou zij toch wel buitengewoon nuttig kunnen werken, mits goed georganiseerd…
1929-11-10
Kerkbouw door H. van der Schaar VII (slot).
Naschrift: Reeds eer artikel V1 verscheen, mochten van verschillende zijden bewijzen van belangstelling worden ondervonden, o.a. werd de aandacht gevestigd op den “Klokken- en Orgelraad”. Het is wellicht goed daarover reeds thans iets te melden. Er bestaan twee orgelraden in Nederland. De eene is de officieele, in 1917 opgericht door den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond, gevestigd te Utrecht…
Zij, die over dit onderwerp in andere bladen schrijven, worden beleefd uitgenoodigd aan schrijver dezes een exemplaar daarvan te doen toekomen, hetgeen bevorderlijk kan zijn aan een ordelijke persdiscussie.
Amsterdam, 14 October 1929.
J.W. Brouwersplein 15.
(Pers)discussies over het onderwerp kerkbouw lopen door…
Nederlands Hervormde Kerk te Blaricum (Rijksmonument) geschilderd door de broer van Heere:
Sipke van der Schaar